جهـــــــــــــانی شدن وسیاست شهری در پیرامون سرمایه داری - بخش سوم

5-1 - برنامه ریزی شهری وجهانی شدن (گلوبالیزاسیون )

پس ازیک قرن ونیم که برنامه ریزی شهری مدرنیست - فونکسیونالیست ، هدایتء گسترش شهری درکشورهای سرمایه داری مرکزی را عهده داربود ، اکنون جای خود را به نسخه نئولیبرالها ، که هدایت ء تغیرات گلوبال را دردست دارند ، واگذارنموده است. الگوی مدرنیست ، که مدافع استاندارد وهنجارهای جامع برای کاربرد واستفاده اززمین ، مبتنی براقدام عقلائی وتمرکزاموردردستگاه دولتی ویا بخش عمومی است ، درواقع فقط ، دربخشی ازشهرهایء کشورسرمایه داری پیرامونی ، که این الگورا تقلید نمودند ، انهم بگونه ای جزئی ( پارسیال) ، که درواقع میباید انرا بصورت نوعی مدرنیزاسیون ناقص وناتمام در نظرداشت ، بکار گرفته شدند .

معمولا" دراغلب کشورهای پیرامونی که قوانین ومصوبات مطابق با شرایط وملاحظات خاصی انجام میشوند ، طرح دیرکتور( الگوی فرانسوی معادل با طرح هائی که درکشورهای انگلوساکسون به کمپرنسیو پلان معروف است . م ) ، که انهم بدون ارتباط چندانی با مدیریت شهری تهیه میشود ، طرح هائی هستند که دارای اهدا ف وایده های عقلائی مقبولی بوده ، اما غالبا"درعمل باانچه نهایتا" به اجرا درمیایند فاصله زیادی دارند . همچنین دراین وضعیت ها ، درطرح ریزیها ، به توصیه هائی که درنشست ها ، سمینارها وکنگره های بین المللی ، دررابطه با ضرورت احداث مسکن اجتماعی(سوسیال) ، بهبود حمل ونقل عمومی ، رفع کاستی های مربوط به تاسیسات بهداشتی وسایرتجهیزات شهری لازم ، ارائه میگردند ، که میبایست مورد توجه قرلرگیرند وجزئی ازاهداف اصلی طرحها باشند ، انچنان که باید اهمیت داده نمیشود .

بدین صورت ودرچنین احوالی ، درعمل ، برنامه ریزی شهری برای برخی حاصل اش رونق دادن به بازارساخت وساز، وبرای برخی دیگرحداکثرتدوین واعمال ضوابط معمول شهری است . فراهم اوردن شرایط برای تامین حقوق وامکانات ضروری وجهان شمولی که عموم میباید بتوانند ازان بهره مند شوند ، جای چندانی دراین برنامه ریزیها نداشته ، بهمین سبب منافع احتمالی انهم بسود اقلیت توانمند شهرخواهد بود.

برنامه ریزی مدرنیست – فونسیونالیست ، درعمل وتحت چنین شرایطی بصورت ، ابزارقدرت مندی درجهت سلطه ایدئولوژیکی وتثبیت مناسبات نابرابرموجود درجامعه ویا نادیده گرفتن وضعیت واقعی شهر ، یعنی حفظ شرایطی که جهت تحکیم بازاراملاک ومستقلات سوداگرانه درخدمت وبسود اقلیت توانمند شهری ضروری است ، عمل خواهد نمود . دستگاه تنظیم کننده ء ان ( قوانین منطقه بندی زمین ، ائین نامه های ساختمانی ومنظرشهری ، ائین نامه های مربوط به تفکیک زمین انهم معمولا"کلیشه الگوهای خارجی) با توجه به انعطاف ویا درواقع بی حساب وکتابی گسترده ساخت وسازهای غیرمجاز، موجب شکل گیری وضعیت ونهادهای شکننده ونا پایدارخواهند شد. (ماریکاتو 1996) بنا براین ، درچنین اوضاعی تنش مداوم ، میان موقعیتهای شهری مجازوغیرمجاز، دررابطه با نهادهای کنترل ومنظبط کنندهء کاربرد زمین ، سرمایه گزاری مسکونی ، حفظ محیط زیست وجوانب دیگر، بوجود میاید . لذا ، باوجود چنین تنشی ، نهایتا" درعمل الیگارشی محلی ازاین کاربرد تبعیض آمیزقوانین ، که اغلب بگونه ای مبهم و غیرشفاف بکارگرفته میشوند سود خواهد برد. عدم اطمینان وبی ثباتی که اشغال کنندگان زمینهای غیر قانونی با ان مواجه اند ، موجب رواج اعمال نفوذهای غیرمجاز، پرداخت رشوه وغیره ، میگردد . (21)

بنا براین ، مشکل ومعضلات شهرهای جهان درحاشیه فقط بعلت نبود طرحهای شهری نیست ؛ بلکه بدین سبب است که : رشد وگسترش شهرها ، بموازات اجرای طرحهای تصویب شده ، همراه با اعمال نفوذ ورعایت منافع سنتی موجود ، که بردستگاه اجرائی تاثیرمیگزارند، درجریان است . درواقع " طرح ء در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

21 - در جریان برگزاری کنگره ملی زمین شهری در شهر مکزیکو گزارشهای مختلفی توسط پژوهشکران ومسئولین شهرداری هامطرح گردیدند که همگی بر این مهم تاکید داشتند که: فقدان موثر کاربرد زمین اجرای طرح های دیرکتور ( معادل طرح جامع ، م) را با مشکلات فراوانی مواجه نموده است . در این مورد میتوان به گزارش UNAM 2005 رجوع نمود . گزارش های مطرح شده در کنگره ملی زمین شهری همچنین برروابط توام با تشنج مداوم میان ساکنین غیرمجازوماموران دستگاه اجرائی نیزتاکید فراوان داشت UNAM 2005.

جریان" نقش ایدئولوژیکی را ایفا مینماید که میباید، سرپوش گزاردن برفعالیت ها ونیروی محرکه ایکه سرمایه های بکارگرفته شده درشهربرای کسب منافعشان درپی ان هستند، رامیسرگرداند. (ویلاسا 1995)

به بیانی دیگر، این وضعیت میتواند : فرصت توسعه پیشنهادی برای شهرهای جهان پیرامونی- یا پایان برنامه ریزی شهریء فونسیونالیست مدرنیست – وایجاد روندی مبتنی برسلطه فنی ، فرهنگی ایدئولوژیکی وسیاسی در پیرامون سرمایه داری ، یعنی : " برنامه ریزی استراتژیک " را ، فراهم اورد .

1.6- ازاجماع واشنگتون تا " طرح استراتژیک "

گفته میشود : شهرها ، درجهان گلوبالیزه شده نقش جدیدی دارند . این تاکید تاکنون برای دستیابی به اهداف مختلفی عنوان شده اند . فهرست پرشماری ازنظریات ، برداشت ها وادبیات پرحجمی توسط نظریه پردازان دراین زمینه مطرح شده است . بقسمی که ارائه دهنده گان این الگو را امروزه به صورت اندیشه وبازارمشاوره برتردرسطح جهان مطرح مینمایند . میگویند : هرشهری به جایگاه "شهرگلوبال " نخواهد رسید . فقط معدودی ازمراکزشهری که درانها سرنوشت جهان وتصمیم گیری های عمده تعیین میگردند ، دارای ویژگیها ونقش هائی میشوند که انها را جهانی (گلوبال) میگرداند . عملکردهائی چون : وجود مراکزء بنگاههای بزرگ ، پژوهش وتحقیقات ، نوآوری وتولید فن آوری ،اطلاعات وارتباطات ، نیروی کارماهرومتخصص ، مراکزدانشگاهی ، فعالیت های فرهنگی وهنری پیش اهنگ ، خدمات سطح بالاوغیره . بنابراین وبااین شرایط هرشهری نخواهد توانست ، بصورت شهرجهانیء به سبک روز fashionable مطرح گردد. یکی ازاین نقشه راه ها ویا ایده وپیشنهادهائی که مطرح مینمایند ، عنوان "طرح استراتژیک" را یدک میکشد ، درامریکای لاتین بکارگیری ان ، متاثروتقلیدی ازبرنامه ریزی ایستکه ، دربارسلون ، هنگام اغازبازی های المپیک ، دراوایل دهه نود به اجرا درامد ، بوده است . این الگویء برنامه ریزی شهری درامریکای لاتین هم بعنوان ناجی جدید شهرها مطرح گردید . صرف نظرازظاهردموکراتیک و مشارکتی ان ، "طرح های استراتژیک" کاملا" مبتنی بر برداشت های نئولیبرالی است . مبتنی برمصوبات و توصیه ها وخطوط تعیین شده دراجماع واشنگتن است . توصیه و نسخه هائی که برای سیاست های توسعه اقتصادی درکشورهای درحاشیه ، ارائه شده اند . نسخه هائی که برای اقتصاد کشورهای درحاشیه وبهمین صورت الگوهائی برای برنامه ریزی شهری وشهرسازی این جوامع ، در زمان دگرگونی ساختار تولیدی درجهان وهمراه نمودن توسعه وتحول شهرها با این ضروروت ها ، یا دقیق تر، همراه نمودن شهر ها با عصرجدیدی که روابط براساس ضرورتهای روند انباشت سرمایه تحت رهبری ومرکزیت امپراتوری امریکای شمالی ، سازمان داده شوند ، ارائه شده اند . ( 22)

در سطح جوامع در حاشیه " طرح استراتژیک " نقش اساسی اش ، حذ ف قوانین موجود ی است که سد راه اعمال توصیه های مورد بحث ، هستند . ازانجمله ، توصیه هائی همچون: تائید وتاکید برخصوصی سازی ، رهائی از محدویت های دولتی درکشورهای هدف ؛ تا بتوان درنتیجهء این تغییرات ورفع موانع مذکوربه بازارامکان عمل مطلق درکاربرداهداف وسازکارهایش داده شود.این برداشت برایدهء شهر خودگردان ، که دران ضرورت استفاده ازشهربعنوان وسیله ایجاد رقابت برای کسب و انباشت سرمایه ویا تبدیل شهربه "ماشین تولید درامد " ، تاکید دارد . ارانتز Arantes 2000

شهرهمچون "عامل سیاسی"میبایست به صورتء بنگاهی ، مشارکتی corporative ، جهت بقا وتوفیق خود (بخوانید جهت تعدیل منازعات درونی اش)عمل نماید . غرض از"شهرمشارکتی corporative " ویا " شهر میهن " شهری استکه پاسخگوی کوشش و"اجماع " consensus همه حول دورنمائی جامع ازاینده باشد (23) . بنا براین ، چنین شهری میباید خود را برای ارائه خدمات ، تسهیلات وتجهیزاتی که یک شهرگلوبال ازان برخوردار است ، امکاناتی همچون : هتل های پنج ستاره ، مراکزهمایش های بین المللی ، قطب های پژوهش تکنولوژیکی ، فرودگاههای بین المللی ، ابر(مگا) پروژه های فرهنگی وغیره ، اماده نموده ، تا بتواند خود را دررقابت با سایر شهرها بهترعرضه کند . درچنین حالتی با " شهرکالا " (که باید فضای خود را بفروش برساند) و " شهر بنگاه " ( که میباید فعالیت هایش همچون یک بنگاه باشد.)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

22- در مورد شناسائی گرایش " طرح استراتژیک " میتوان نقد وریشه یابی وانیر Vainer 2000 را مورد توجه قرار داد.

23 - مولوتچMolotch پیش تر در 1976 ایده "ماشین رشد " را ( که ده سال بعددر سال 1986 توسط لوگان Logan اقتباس شد ) برای تدوین یک پیمان اجتماعی ، که در ان منازعات محلی برای دفاع از شهر در فضای رقابتی به حد اقل برسد ، مطرح نمود .

واین فعالیت ها رادررقابت با سایرشهربنگاه ها مدیریت نماید ، مواجه خواهیم بود. واینر Vainer 2000

استفاده واهمیت دادن به عناصرفرهنگی وتصویرظاهری image شهردرطرح استراتژیک نقش اساسی دارد . معماریء نمایشی وتماشائی spectacularبرای شهردرتفکراستراتژیک همچنان که ، اُتیلیا ارانتز

Otilia Arantes ، 2000 درنقد خود مطرح مینماید ، قابل اهمیت بسیاراست . بدین ترتیب توجه جامع نگرء مدرنیست فونسیونالیست برای برنامه ریزی یک فضایء شهری جدید ( ویا فضاهای قدیمی قابل بازسازی) کنارگزارده شده وبجای ان همه اقدامات درخدمت ارزش بیشتراملاک ومستقلات قابل عرضه به بازار، بکار گرفته میشود .

بدین ترتیب استکه ، عوامل مختلفی درتوفیق طرح استراتژیک مشارکت دارند. حتی نحوه اقدامات مقامات شهری نیزازشمول این عواملند . (24) برنامه ریزی استرتژیک شهری برمشارکت دموکراتیک تاکید دارد . لیکن همان گونه که واینر Vainer نشان میدهد این تاکید درعمل بیشترمتوجه ودرخدمت توانمندانی است که در این بازار ذینع اند : مشارکت واتحاد در نجات شهر ، درواقع فراهم اوردن شرایط توفیق ان دررقابت با سایرشهرها که درصدد سرمایه گزاری مشابه اند ، بوده است . اما ،"طرح استراتژیک" جزئیات دست وپا گیرشهرسازی مدرنیستء متعارف وبوروکراسی معمول انرا ، که اغلب ضوابط خشک ان سد راه به اجرا دراوردن راه کارها ی متنوع میگردند ، راهکارهائی که بویژه توانمندی شبکه اجتماعی محلی را درنظردارند ، را رها مینماید . همزمان با ان ، این برنامه ریزی دور نمای جدیدی را برای نقش سیاسی واقتصادی شهرداری ها ارائه میدهد ، که برای دولت های محلی ومسئولین امورشهری ، که معمولا"درمقابل مشکلات شهری روزافزون، همچون بیکاری، کمبود بودجه وسایر محدودیت ها قراردارند ، میتواند بعنوان چاره ، راهکار ویا را ه نجاتی جلوه نماید .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

24 – ددر میان شهرهای مختلفی که در برزیل " طرح استراتژیک " را درسالهای دهه 90 بکارگرفتند ، فقط شهر سانتو اندره Santo Andre که توسط حزب کارگر برزیل ( حزب حاکم کنونی دربرزیل) اداره میشد ،چگونگی طرح ونتایج احتمالی ان به بحث گزارده مورد نقد وانتقاد قرار گرفته است . در سه شهر بزرگ آرژانتین : بوئنوس آیرس Buenos Aires ، کوردوبا Cordoba ، روزاریو وباهیا بلانکو Rosario e Bahia Blanco برنامه ریزی شهری بدون تغییری باهمان گروه مشاور شهر بارسلون اسپانیا تاکنون ادامه داشته است .

7-1- چـه باید کرد ؟

اکنون در مقابل محدویت هائی که منشاء خارجی داشته ( نیروهای گلوبال ) وهمینطورسایرموانع ومحدودیت های بازدارنده که داخلی اند ( عوامل ناشی ازعقب ماندگی ) پرسشهائی که دراین زمینه مطرح میگردند ، عبارت اند از :

- کدام برنامه ریزی شهری میتواند با تعهد به مردم سالاری وعدالت اجتماعی تحولات پایداررا در کشورهای پیرامون سرمایه داری تضمین نموده و هادی روند های جاری درشهرها ی این جوامع باشد ؟

- درمحله ها ووضعیت های شهری غیرمجاز ، که درعمل دولت برانها کنترلی چندانی ندارد چه هدایت وبرنامه ریزی ای قابل طرح است ؟

- چگونه باید ، بازاراملاک ومستقلات را که بشدت سوداگری بران حاکم است ، و بهمین سبب، سوداگری حاکم بصورت عامل اصلی طرد exclusion دهکهای کم درامد ترجامعه شهری وراندن انها به حاشیه عمل مینماید ، کنترل نموده عدالت وحق تعلق به شهر وسکنی درانرا برای همه لایه های جامعه شهری ، تضمین نمود ؟

- چگونه عملکرد اجتماعی مالکیت رامیتوان درمقابل منافعی که هدفشان افزایش مداوم ارزش املاک ومستقلات است ، بکار گرفت ؟

- چه سیاستی راباید درمورد فضاها ووضعیت های شهری که ازنظرامکانات محیطی دچار کاستی ومشکلات مختلفی هستند و بهمین سبب معمولا" توسط نیازمندان جهت احداث سرپناهی اشغال میشوند ، اتخاذ نمود ؟

- استانداردهای مسکونیء حداقل برای اصلاح مناطق مذکور، به نحوی که به یگانگی (انتگراسیون ) انها به شهرو خارج نمودنشان از انزوا بیا نجامد ، چگونه باید باشند ؟

- چگونه میتوان تصمیمات وسیاست های واقعا" قابل اجرائی رادرمورد کنترل زمین (بخشی که در امریکای لاتین انواع سوداگری وفساد بران حاکم است ) را اتخاذ نمود که براساس انها زمین هائی که مسئله داشته ویا وضعیت نا مناسب دارند توسط نیازمندان اشغال نشده ودراین زمینه مشکلات ومعضلات ناشی ازاین اشغال غیرمجاز گسترش نیابند ؟

- چگونه میتوان بهزیستی وحمل ونقل عمومی که بخش بزرگ جامعه شهری از بهره مندی مطلوب ازان محروم اند را ، درجهت دسترسی وبهره مندی مطلوب جامعه شهری بویژه لایه های کم درامد ، گسترش داد ؟
بهترین برنامه ریزی وراهکاری فنی وتکنولوژیکی جهت پاسخگوئی به نیازهای مطرح شده چگونه باید با شند ؟

فراموش نمیکنیم پاسخ های عملی وقابل اجرای پرسشهای مطرح شده را نمیتوان بلافاصله ارائه داد . بهمین صورت ویقینا" نمیتوان این پاسخ ها را در این یا ان دانشگاه معتبر امریکائی ویا اروپائی یافت. اما این بدان معنی نیست که نباید از تجربیات وآموزه های کشورهای سرمایه داری مرکزی بهره مند شد . انها هرگز با مشکلاتی که کاملا"مانند مشکلات ومعضلات جوامع ما ، ناشی ازشهرنشینی معاصر ( بصورتی که درامریکای لاتین درجریان بوده وهست ) روبرونبوده اند . راهکارها والگوهائی که درکشورهای سرمایه داری مرکزی مطرح میشوند ، میباید مورد استفاده قرارگیرند . البته استفاده ازتجربیات ، نه کلیشه وتقلید انها . یعنی حداقل میبایست با بازبینی وازمون همه جانبه الگووراهکارهای انها ، امکان بکارگیری جزئی ویا کلی شان را مورد ارزیابی وازمون مداوم قرارداد . انچه واقعا"میباید بصورت روال جدیدی مطرح گردد : تبادل تجربیات مشخص میان کشورهای سرمایه داری مرکزی وپیرامونی است .

اکنون میخواهیم برخی شرایطی که باتوجه به انها بتوان ، به شکل گیری روال مطلوب تری دربرنامه ریزی شهری کشورهای سرمایه داری پیرامونی درجهان گلوبال یاری رساند ، یاداوری نمائیم . البته این نکات ویاداوری ها را به صورت نسخه ویا الگوی کارمعینی ، درنطرنداریم .

اگرچه لزوم استفاده ازتجربیات دیگران ضروری است ، اما نباید بصورت کلیشه کردن تجربیات انها باشد . نیت توجه به نکاتی است که میتوانند قابل تعمیم باشند . از ان جمله :

الف - نمایاندن وبرجسته نمودن وضع موجود واقعی شهر ، دوری جستن ازشهرمجازی ایکه درخدمت امیال منافع گلوبال عرضه میگردد.

برای کنارزدنء برداشتهائی که ، درمورد شهر، توسط منافع سرشاررانت خواروسودجویان درعرصه املاک ومستقلات ، رواج داده میشوند ، میبایست افکارعمومی را نسبت به چگونگی شهر واقعی ، کاستی ها ونابرابری هایش ، اگاه نمود . در اینصورت ، انتخاب شاخص هائی که مبین وضعیت واقعی شهر هستند ، میتواند بصورت پادزهری ، دربرابر سناریو مدرنیته ( یا پسامدرنیته ) که درعمل هدفش برپائی جزیره ای در اقیانوسی ازکاستی هاست ،عمل نماید .

جهت کوشش برای افزایش درک واقعیت یک وضعیت شهری که استقرارمکانی معینی دارد ، انتخاب ودست چینی شاخص هائی که کمک به تبیین مشخص وواقع گرای وضعیت شهرنماید ، اهمیت بسیارخواهد داشت . شاخص هائی که بد ین نحوانتخاب شوند میتوانند ، درمقابل مارکتینگ سیاسی قرارگرفته ، اهداف وخواسته هائی را که درپوشش مدرنیته ، پسا مدرن وغیره برای جمع بگونه ای اغوا کننده مطرح میگردد ، تا حد زیادی خنثی نمایند .

افشا شدن وبرملا نمودن برداشت های حاکم ، میتوند فضا را جهت علائم شناسی symbologie جدیدی اماده گرداند . برجسته شدن شاخص های اجتماعی ، همچون شرایط مسکونیء احاد جامعه شهری ، دسترسی به تا سیسات بهزیستی وبهداشتی و همچنین به حمل ونقل وجابجائی در فضای شهری ، تحولات کیفی خدمات شهری ، نحوه مشارکت دانش اموزان درمدارس ، سرانه تخت بیمارستانی ، مرگ ومیراطفال ، میزان جرح وقتل وقوع جنایت در شهر ، طول عمر وغیره ، پارامتر هائی هستند که میتوانند مبین درجه کارامدی بخش عمومی ومسئولین امور مربوطه ، در مقابل شاخص های بی خاصیت اقتصادی ای باشند که مرتبا" توسط رسانه های داخلی وخارجی جهت موفقیت واهی سیاست گزاریها ارائه میگردند . دانشگاهها میتوانند ومیباید دراین زمینه با پژوهش ونشان دادن وجوه نا شناخته تر وضع موجود وبرملا نمودن ابعاد پنهان ان ، خاصه دررابطه با وضعیت های غیر مجاز شهری ، نقش پراهمیت وبه سزائی راایفا نمایند .

ب – با ایجاد فضای گفتمان دموکراتیک میباید ، منازعات پیش رو را مطرح نموده وچگونگی انها به بحث گزارد .

معمولا"جامعه در حاشیه با سنت نادیده گرفتن وعدم تائید منازعات اجتماعی مواجه است . هنگامیکه منازعات وتضاد طبقاتی مطرح میگردد ، بجای گفتمان دموکراتیک ، به تحمیل وتخریب مخاطب متوسل میشوند . سنت گفتمان دموکراتیک وجود نداشته ، درعوض سنتی وجود دارد که برداشت و خواست یک جانبه در مورد هرواقعیتی به جمع تحمیل گردد . طرح ایده " تفکر یکتا " (یونیک) مطرح شده توسط روزنامه فرانسوی لوموند دیپلماتیک ، در رابطه با اجماع تحمیلی وساختگی نئولیبرال ها در کشورهای پیرامونی ، ازنمونه های بارزچنین وضعیتی است .

ایجاد فضای مشارکت اجتماعی ، جهت شنیدن صدای کسانی که هیچگاه صدایشان شنیده نشده ، تا اینکه منافع وخواسته های اجتماعی شان بمیان امده ومورد توجه قرارگیرد. یا اینکه طبقات حاکم (الیت) بتدریج تساوی حقوق با سایرین را بحساب اورند ، حائز اهمیت بسیار است . معهذا ، هرچند بوجود امدن چنین فضائی امر بسیار مشکلی است ، ولی در صورت تحقق میتواند تحرک وتحول اجتماعی محسوسی را موجب گردد .

امروزه اجماع جهانی ، درمورد مشارکت همگانی درمدیریت بخش عمومی ، تصمیم گیری و سیاست گزاری ها وهمینطورطرح ها وبرنامه ریزی های شهری ، حاصل شده است . سازمانهای بین المللی مانند سازمان ملل ، اژانس جهانی مسکن ، بانک جهانی ، بانک اینتر امریکن توسعه BID ، اژانس ملل متحد برای توسعه همگانی USAID ، سازمان همکاری اقتصادی وتوسعه OCDE ، همگی مدافع مشارکت همگانی درتعیین سرنوشت هرجامعه ای میباشند .

تاکنون صفحات بسیاری ، صرف توجیه وتعریف " برنامه ریزی مشارکتی " انهم با وجود شرایط شکننده وناکافی مشارکت شهروند درسیاست گزاریهای کشورهای سرمایه داری پیرامونی ، گشته است . درحالی که درهمهء این تعریف وتمجید ها ، کمتربه تناقضات ومنازعات موجود اشاره قابل ذکری میشود .

پ – اصلاحات اداری .

همانگونه که ملاحظه گردید ، ساختار اداری شهری ، درکشورهای پیرامونی ساختارهای کهنه و قدیمی ( ارکائیک) هستنند . انها اکثرا"به ادامه کار ، برپایه رعایت منافع با نفوذها وبعضا" انجام امور خارج ازروال قانونی ، عادت کرده اند .

درواقع درمقابل وهمراه با گسترش وسیع شهر، دستگاه اداری هم گسترش یافت . لیکن هرگز این گسترش براساس ومتناسب با نیازهای واقعی جامعه شهری توسعه نیافته ودر جهت پاسخگوئی به مشکلات پیش رو مدرنیزه وتجهیز نگردید . بسیاری ازکلان شهرهای برزیل ، همچون مورد سائو پاولو - یکی از بزرگترین کلان شهرهای جهان - ساختار تشکیلات اداری کلانشهری اش با مشکلات وکاستی های متنوعی مواجه است . بفرض تجهیزات شهری اش فاقد امکانات ضروری برای پاسخگوئی کافی به ارائه خدمات شهری ، همچون : فاضل اب ، دفع ابهای سطحی ، الودگی هوا ، مشکلات وسیع حمل ونقل و ترافیک شهری ، کنترل اصولی کاربرد زمین ویا اشغال غیر مجاز ان است . بطور کلی ودر واقع این ماشین عریض وطویل دستگاه اداری شهر، در واقع قادر است بخشی ازکل جامعه کلان شهر را در حد قابل قبولی پاسخ گو باشد .

جهت حضورکارساز بخش عمومی درمحلات واستقرهای غیرمجاز، اصلاحات نهادی وسیعی درسطح تشکیلات بخش عمومی ، شامل تعریف مجدد قلمرو وعرصه واقعی ارائه خدمات وسایر اقدامات برای کل جمعیت قلمرو کلان شهری نیاز است .

پراکندگی وپخش بودن اموراداری در قالب دفاتر ، ادارات ، دوایر وشرکت های مجزا ومستقل از یکدیگر، بیشترهمسو با خواسته های دستگاه اداری کهنه ( ارکائیک ) موجود است . درمقابل توجه یگانه ( انتگره) به جوانب اقتصادی ، اجتماعی ، محیطی وشهرسازی ، بصورتی استکه میتواند از امکانات هر بخشی بگونه ای انتگره شده با کل مجموعه ، بهره مند گردد .

برنامه ریزی شهری متعهد به جذب وپیوند اجتماعی ، طالب پرداختن به سرنوشت وامورشهر، مبتنی بررویکردی همه جانبه ، یگانه ( انتگره) میباشد . بدین ترتیب وبفرض ، سامان یافتن وجذب حاشیه نشین به شهر ، میتواند بنوبه خود ، موجب حل مسائل بهزیستی وسالم سازی محیط زیست گردد .

داشتن یک نشانی مجاز برای محل مسکونی ویا یک سرپناه غیر مجازمسلما" موجب بهبودی شرایط مسکونی ودرنهایت امنیت شهری خواهد شد ؛ ولی بفرض تاثیری چندانی درارتقاء ، سطح مشارکت کودکان درمدارس ، افزایش درصد سواد اموخته ها ، یا تشکیلات زنان که درصدد بهبود سطح زندگیشان هستند ، نخواهد داشت . همینطور کمکی ، به سازمان دهی همکاری وتعاون کارویا بهبود تفریح واستفاده ازاوقات فراقت جوانان . نخواهد کرد .

بهمین صورت ، " طرد به هرشکلی " : اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، تربیتی ، حقوقی ، محیطی ، نژادی با وجود چند پارگی fragmentation مورد بحث قابل ازمیان برداشتن ، نخواهد بود . (25)

بلاخره ، مدرنیزه کردن وانتشار کاداستر شهری ، نقشه ها واطلاعات در باره شهرهم میتواند بنوبه خود ابزار کارامدی برای درک دقیق تر و هم چنین کار امدی مطلوب تر دستگاه اداری باشد .

ت – ایجا قابلیت درعواملء اجرای برنامه ریزی .

همچنانکه که برای اشاعه اجماع واشنگتن تبلیغ وکمپاین وسیعی جهت ایجاد قابلیت کادرهای فنی بکارگرفته شد ، در برنامه ریزی دموکراتیک هم میباید به سازمان دادن مجموعه ای از فعالان ، میان کارمندان بخش عمومی، فعالان حرفه های دست اندرکار، سیاسیون بنگاهها ورهبران اجتماعی، پرداخت. تعهد به اقدامات موثرتغییردهندهء وضع موجود ، موجب ازمیان بردن فاصله میان برنامه ریزی و مدیریت درجهت بیرون اوردن طرحها از کشوها ویا تعقیب مشترک اهداف مورد نظر خواهد شد . همچنین در این زمینه هدایت وکنترل سرمایه گزاریها دردر روند برنامه ریزی دارای اهمیت ویژه ای است . بحث های بظاهرمنطقی ومبتنی بر مبانی حقوقی هم ، انگونه که تا کنون شاهد بودیم ، میتواند بصورت سرپوشی برانچه درعمل مغایربااهداف طرح به اجرا درمیاید ، باشد .

معمولا" اغلب سرمایه گزاری های بخش عمومی که جهت گسترش شهری ء مناطق ومحله ها درنظر گرفته میشوند، ازطرحهای دیرکتور تبعیت میکنند . نتیجه این تبعیت این بوده که اغلب باطرحهای بدون اجرا واجراهای بدون طرح ، که در عمل باعث بوجود نوعی هرج ومرج و اخلال در توسعه پایدار شهری میشوند ، مواجه ایم . بنابر این ، تنش میان طرح ها وسرمایه گزاری هائی که با اهداف طرحها در تقابل هستند ، فقط در عرصه عمل انجام اقدامات سیاسی جامعه گرا ، محتوی وهدف گیری های واقع گرا ، قابل پیش گیری اند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

25 - Charte européenne pour le droit à habiter et la lutte contre l’exclusion. Paris: Fondation pour le Progrès de L’homme, 1993.

ادامه دربخش آخر.

فروردین 1390